Z HISTORII CZARNKOWA

Już od drugiej połowy 1944 roku, wobec zagrożenia ze strony Armii Czerwonej, Niemcy rozpoczęli rozbudowę umocnień polowych w okolicach mającej stanowić twierdzę Piły. Były one sprzężone z Wałem Pomorskim. Dwie linie transzei, wzmocnione niekiedy drewniono - ziemnymi schronami, miały stanowić pierwszą przeszkodę zapobiegającą wkroczeniu Rosjan na ziemie "starej" Rzeszy, biegły od Piły ku południowi i południowemu zachodowi skrajem zachodniej skarpy doliny Noteci aż do Kuźnicy Czarnkowskiej i Czarnkowa Zanoteckiego. Na południe od Noteci przygotowywano kolejną linię umocnień polowych stanowiących element systemu obronnego Wielkopolski, którego centrum był Poznań.

Sytuacja na froncie zmieniała się błyskawicznie. Wieczorem, 22 stycznia, czołówka radzieckiego 12 korpusu pancernego dotarła pod Szamocin i zepchnęła Niemców w kierunku Chodzieży. Jednocześnie Rosjan zablokowały jednostki niemieckie wycofujące się z rejonu Poznania na północ. Dwa dni trwały walki pod Szamocinem i Chodzieżą. Gen. Teliakow w bój, w kierunku Ujścia, wysłał 48 brygadę pancerną, która nocą z 22 na 23 stycznia zniszczyła niemiecką placówkę ochrony mostu pod Białośliwiem. Do Białośliwia wjechało 30 radzieckich czołgów - 5 zniszczono. Następnego dnia brygada zmiotła kolejny punkt niemieckiej obrony pod Śmiłowem i spod Jeziorek rozpoczęła atak na Piłę. Rosjanie opanowali las w rejonie Leszków - Kalina i przekroczyli Gwdę. Bojąc się okrążenia Niemcy, broniący linii Stobno - Ługi Ujskie, opuścili pozycje i weszli do Piły. Zrobili to po otrzymaniu informacji, że Rosjanie przekroczyli Noteć pod Czarnkowem.
Czarnków był jednym z filarów obrony Noteci. Pierwszą jednostką atakujacą miasto był oddzial wydzielony z 66 brygady pancernej płk Budarina z 12 korpusu pancernego 2 Armii Pancernej. Oddziałem dowodził mjr Jegor Kirjenko. Walki trwały od wieczora 23 stycznia do południa następnego dnia. Niestety nie udało sie zdobyć mostu na Noteci. Dowódca armii gen. Bogdanow wysłał do Czarnkowa 219 brygadę pancerną i 35 brygadę zmotoryzowaną płk Zadorożnego. Widząc rosyjskie czołgi Niemcy wysadzili most w Czarnkowie. Przez całą noc pod osłoną armat czołgowych saperzy stawiali most pontonowy i na uchwycony przez piechotę zmotoryzowaną przyczółek - Czarnków Zanotecki - zaczęły rano wjeżdżać pojazdy 219 brygady płk Wajnruba. Sowieckie jednostki pancerne walczące nad Notecią, obok sprzętu rodzimego, używali także sprzętu amerykańskiego. Przykładem może być 35 brygada zmechanizowana płk Zadorożnego, która miała na stanie amerykańskie czołgi Shermann M4 i niemieckie transportery.
W walkach o Czarnków i jego rejonie Rosjanie stracili 274 żołnierzy i 11 czołgów. Zginął także płk. Jakub Zadorożny. Jego niesamowita odwaga - jako pierwszy po zamarznietej Noteci przedostał się na północny brzeg rzeki - oraz doskonała strategia wprowadziły niemałe zamieszanie w linii obronnej Niemców. 26 stycznia będąc na szpicy kolumny pancernej pod Siedliskiem, dosłał sie pod ostrzał artylerii niemieckiej. Ciężko ranny odtransportowany został do szpitala polowego w Czarnkowie. Znakomitego oficera odwiedził w szpitalu gen. Bogdanow. Towarzysza broni poinformował o zdobyciu miejscowości Krzyż oraz o przyznaniu 35 Brygadzie Zmechanizowanej honorowego tytułu Pomorska i wielu nagrodach przyznanych żołnierzom. Ucieszony wiadomościami Jakub Zadorożny znalazł siły do napisania listu do rodziny. Zmarł 29 stycznia 1945 roku, podczas operacji w czarnkowskim szpitalu. Do Berlina zostało tak niewiele.
Jego wolą było spocząć między swoimi żołnierzami. Pierwotnie pochowany był wraz z towarzyszami na placu Wolności - obecnie spoczywa w kwaterze wojennej na cmentarzu komunalnym w Czarnkowie.
Płk Jakub Zadorożny pośmiertnie odznaczony został tytułem Bohatera Związku Radzieckiego. Podwładni ściągnęli spod Siedliska czołg dowódcy, który umieszczony został na placu Wolności. Obecnie czołg ten znajduje się przy wyjeździe z miasta przy ulicy Kościuszki.
opracowanie: Elżbieta Gajda, Karolina Rążewska-Golik

Redakcja Czarnkow.INFO: 64-700 Czarnków, os. Parkowe 21/37, tel/fax 600 545 261, czarnkow.info@onet.pl
© Marcin Małecki Jacek Dutkiewicz 2004-2024. Wszelkie prawa zastrzeżone.