Gmina Czarnków położona jest w północno-zachodniej części województwa wielkopolskiego, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim. Krajobraz okalający gminę to wzgórza i wzniesienia przecięte doliną Noteci. Krawędź doliny od strony południowej jest tu wyniosła, stroma, poprzecinana głębokimi jarami opadającymi prostopadle w kierunku rzeki. Gmina obejmuje północne krańce Niziny Wielkopolskiej i fragmenty Puszczy Noteckiej. Tereny, na których się znajduje uważane są za najbardziej atrakcyjne zakątki Wielkopolski i określane są mianem "Szwajcarii Czarnkowskiej". Na południowym skraju gminy znajduje się miasto Czarnków stanowiące odrębną jednostkę samorządu terytorialnego. Miasto to pełni rolę głównego ośrodka życia gospodarczego i kulturalnego gminy. Tu również znajduje się siedziba Gminy, oraz ośrodki i instytucje obsługujące jej mieszkańców. Oprócz miasta Czarnkowa Gmina sąsiaduje z następującymi gminami: Trzcianka, Lubasz, Połajewo, Ryczywół, Budzyń, Chodzież i Ujście. Na strukturę funkcjonalno-przestrzenną gminy Czarnków decydujący wpływ wywierają rzeka Noteć z funkcją transportu rzecznego oraz układ dróg wojewódzkich Wałcz-Poznań i Piła-Wronki z węzłem w Czarnkowie. Sieć osadnicza gminy koncentruje się w 27 wsiach w obrębie 24 sołectw: Białężyn, Brzeźno, Bukowiec, Ciszkowo, Gajewo, Gębice, Gębiczyn, Góra, Grzępy, Huta, Jędrzejewo, Komorzewo, Kuźnica Czarnkowska, Marunowo, Mikołajewo, Radolinek, Radosiew, Romanowo Dolne, Romanowo Górne, Sarbia-Sarbka, Śmieszkowo, Średnica, Walkowice, Zofiowo.
Historia terenów wchodzących w skład obecnej gminy Czarnków tworzyła się na przestrzeni wieków, a zwłaszcza ostatniego tysiąclecia. Swoje początki ma jednak w zamierzchłych czasach prehistorycznych i wiąże się z pierwszymi śladami bytności człowieka, odkrywanymi podczas prac wykopaliskowych i archeologicznych. Na terenie gminy Czarnków najstarszy ślad pobytu człowieka datowany na schyłek paleolitu (przed 8300 r. p. n. e.) odnaleziony został w okolicach Radolinka. Powszechnie na tym terenie występują natomiast stanowiska archeologiczne z okresu kultury łużyckiej, a znaczna ich koncentracja występuje w okolicach Sarbi, Sarbki, Paliszewa i Gębiczyna. Pradziejowe osadnictwo na terenie gminy Czarnków uwarunkowane było w znacznym stopniu przez biegnącą szerokim pasem Pradolinę Noteci. Na przełomie XI/XII w. tereny na linii Warta - Noteć były miejscem stałych walk. Pierwotnie polskie, później dostały się w ręce Pomorzan. Dawny stan posiadania państwa polskiego na północy przywróciło dopiero panowanie Bolesława Krzywoustego, który opanował linię Noteci w pierwszym okresie wojny w 1102 roku. W 1108 r. kronikarz Gall Anonim opisał oblężenie zajętego przez Pomorzan grodu Czarnkowa. W latach 1249-50 Czarnków i okolice były terenami spornymi, początkowo we władaniu Bolesława Pobożnego, po interwencji zbrojnej zostały ostatecznie przejęte przez Przemysła I. W okresie rozbicia dzielnicowego tereny gminy Czarnków należały do kasztelanii czarnkowskiej, która początkowo miała znaczenie przede wszystkim militarne. Pierwsza zachowana wzmianka o kasztelanie czarnkowskim dotyczy Eustachego z 1244 roku. Za czasów panowania Kazimierza Wielkiego w zjednoczonym państwie polskim tereny gminy włączone zostały do powiatu i województwa poznańskiego. Osadnictwo średniowieczne natomiast na terenie naszej gminy związane było z biegnącymi drogami łączącymi Poznań z Pomorzem i Ujście z Frankfurtem. Jednocześnie korzystne warunki środowiska naturalnego sprzyjały prowadzeniu osiadłego trybu życia. Na przełomie XIII i XIV wieku zmienił się stan prawny Czarnkowa i okolicznych ziem. Jako dotychczasowa własność książęca został on nadany Nałęczom, jednemu z możniejszych i znaczniejszych rodów w Wielkopolsce, który później od nazwy miasta przyjął nazwisko Czarnkowskich. Wtedy pojawiają się pierwsze wzmianki o okolicznych wsiach. W 1381 r. wymieniona została wieś Gębice, następnie Sarbia, Ciszkowo i Góra.
Z XV w. pochodzą wzmianki o Brzeźnie, Białężynie czy Kuźnicy Czarnkowskiej zwanej Hamernią. Wszystkie te wsie wchodziły w skład rozległej własności ziemskiej Czarnkowskich. W wieku XVI wymienione zostały również Śmieszkowo, Radosiew i Walkowice. Od połowy XVII w. dobra Czarnkowskich zostały częściowo podzielone na kilka mniejszych majątków ziemskich, należących do różnych właścicieli. I tak Gębice i Sarbia należały do rodziny Gębickich, a w 1727r. Czarnków wraz z Kuźnicą Czarnkowską i wsią Radosiew oraz folwarkiem Jędrzejewo stał się własnością ojca ostatniego króla Polski kasztelana krakowskiego Stanisława Poniatowskiego. Podczas I rozbioru Polski wojska pruskie zajęły dolinę Noteci od strony północnej, przy czym w latach późniejszych już cały obszar gminy Czarnków należał do Prus. W końcu XVIII w. miała miejsce ożywiona akcja osadnicza. W 1794 r. ówczesny właściciel Mikołaj z Wybranowa Swiniarski założył wieś Zofiowo (nazwaną tak od imienia jego żony), w 1796 r. założona została wieś Romanowo, a w 1798 r. - Radolinek, w 1829 r. jako osobne wybudowania wsi Ciszkowo powstała wieś Mikołajewo, a w 1837 r. - Średnica. Po klęsce Napoleona w 1815 r. na mocy ustaleń Kongresu Wiedeńskiego, z ziem zaboru pruskiego utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie, które obejmowało dwie rejencje: poznańską i bydgoską. W 1816 r. utworzony został powiat czarnkowski. Na przestrzeni XIX wieku zmienili się kolejni właściciele poszczególnych majątków ziemskich. Czarnków oraz majątek Sarbia należał do Swiniarskich, Gębice i Hutka do Paliszewskich, Ciszkowo do Romana Dzieduszyckiego, Kuźnica Czarnkowska pozostawała natomiast własnością niemiecką i ok. 1846r. należała do hrabiego Böetze. W 1873r. ogromne dobra ziemskie m.in. majątek Goraj oraz majątek Ciszkowo zostały zakupione przez znaną i wpływową rodzinę książęcą von Hochberg.
Po I wojnie światowej w 1919r. na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego granica poprowadzona nurtem rzeki Noteć podzieliła obecną gminę Czarnków na dwie części. W granicach niepodległej Polski znalazła się część południowa. W okresie miedzywojennym wraz z miastem Czarnkowem część południowa tworzyły powiat czarnkowski. Po II wojnie światowej następowały zmiany granic powiatu później tworzone były gminy. Obecny kształt gmina Czarnków przyjęła w 1975 r. Jedynie w 1992 roku do granic gminy włączono sołectwo Mikołajewo.
