HISTORIA W PAŁACACH ZAPISANA
Gniewomierz


W sobotę, 15 lipca 2023 r., odbył się drugi rajd z cyklu "Historia w pałacach zapisana". Projekt współfinansowany z budżetu Gminy Lubasz w ramach zadania publicznego realizuje Nordic Walking Lubasz. Tym razem celem rajdu było dotarcie do dworku myśliwskiego Gniewomierz (dawna nazwa Zdroje, niemieckie Springsee). Pomimo upału frekwencja dopisała.

Dworek usytuowany na skraju Puszczy Noteckiej wybudowany został w latach 1907-08 (niektóre źródła podają 1900 r.) przez Hrabiego Rzeszy Wilhelma Bolko Emanuela von Hochberg, który pochodził z jednej z najbogatszych rodzin w Europie. Dobra otrzymał od ojca Jana Henryka XI, księcia na Pszczynie i barona na Książu. Jak każdy budynek tak i ten ma swoją historię do opowiedzenia. Budowa dworku myśliwskiego była związana z trwającymi od 1881 r. pracami mającymi na celu zalesienie zdewastowanych wyrębami terenów oraz organizację wzorcowego gospodarstwa łowieckiego. Zbudowany w typie willi szwajcarskiej z modrzewia fińskiego miał stanowić centrum hodowli jeleni i polowań. Pasje hodowlano - łowieckie i sygnalistykę myśliwską Hochbergowie kultywowali od pokoleń w Pszczynie. Gorajscy Hochbergowie hodowali jelenie w specjalnie zakładanych zagrodach, a strzelano jedynie do wyselekcjonowanych okazów. Ponad 6000 ha lasów i łąk otoczono wysokim na 2,5 m drucianym ogrodzeniem. "Kiedy zbliżało się polowanie, hrabiostwo wraz z gośćmi wyjeżdżali do dworku w Zdrojach, a z nimi służba z niezbędnym ekwipunkiem. W tym czasie w zamku (w Goraju) panowała cisza i spokój" - tak piszą autorzy publikacji "Goraj. Gniewomierz. Dobra Hochbergów w Wielkopolsce" – P. Sułkowski, Sz. Maćkowiak, R. Wyrwas. Polowała głównie szlachta niemiecka, ale najokazalszego byka, tzw. "dwudziestaka", we wrześniu 1936 r. upolował książę Czartoryski. Ciekawostką jest, że po zakończeniu rykowiska przed dworem w Zdrojach wystawiane były wypreparowane przez Józefa Kołocha trofea, a przed nimi leżały wcześniejsze zrzuty danego osobnika. Kunszt wiedzy tego leśniczego i łowczego do dziś wzbudza podziw. Sporo zrzutów zdobiło zamkowe wnętrza w Goraju i dworku w Gniewomierzu, do dziś pozostało ich niewiele. Jak piszą autorzy wcześniej podawanej publikacji, polowanie było bardzo drogą rozrywką. Mogli pozwolić sobie na nią jedynie nieliczni. Odstrzał jednego byka kosztował 200 złotych. Cena kompletu trofeum dorodnego byka z jego wcześniejszymi zrzutami mogła osiągnąć cenę dobrego samochodu. Po nagłej śmierci Wilhelma Bolko Emanuela w 1934 r. (podawane są różne przyczyny) spadkobiercą majątku został jego niespełna 20-letni syn Jan Bernard Wilhelm, który kontynuował tradycje łowieckie rodziny. II wojna światowa i śmiertelny postrzał w styczniu 1945 r. zakończył rządy rodu Hochbergów w majątku krutecko - gorajskim. A był to jeden z największych majątków w Wielkopolsce spośród należących do właścicieli niemieckich w tym czasie. Dodać należy, że gorajscy Hochbergowie byli przeciwni polityce Hitlera i nie byli zwolennikami wojny. Wspierali miejscową ludność w trudnym okresie międzywojennym i w czasie wojny. Po II wojnie światowej budynek służył uczniom szkoły leśnej w Goraju odbywającym tu praktyki zawodowe. W latach 50-60 przebywała tu kadra bokserska trenowana przez słynnego Feliksa Stamma. Po 1965 r. dwór został przekazany Zakładom Płyt Pilśniowych w Czarnkowie, który wykorzystywał obiekt jako ośrodek wypoczynkowy, później kolonijny. W 1989 r. dwór stał się własnością Miasta Czarnków i Gminy Wieleń. W wydzierżawionych budynkach prowadzono działalność hotelowo - gastronomiczną. Od 1996 r. do dziś jest własnością R. Stolarskiego.

Uczestników rajdu sygnałem myśliwskim powitał Józef Kołoch, w którego wcielił się leśniczy leśnictwa Gniewomierz Maciej Strawa. Z kolei Witold Traczyk opowiedział o historii dworku i jego właścicielach. Formuła rajdu zakłada udział jego uczestników (często osób kiedyś związanych z danym miejscem) w żywej dyskusji, dzieleniem się swoimi wspomnieniami, informacjami. Tak było i tym razem. Zachowało się dużo fotografii dokumentujących polowania u Hochbergów. Częstym gościem był Hrabia von Luttwitz (w okresie międzywojennym dyrektor ZOO w Berlinie) i to on był autorem tych zdjęć. Sam album ze zdjęciami (w oryginale) znajduje się w zbiorach prywatnych rodziny Kołoch, ponieważ Józef Kołoch otrzymał go w prezencie od hrabiego von Luttwitz. Skany tych zdjęć wykorzystano w plenerowej galerii, która pozwoliła zobaczyć jak dworek zmieniał się i porównać go do dzisiejszego stanu. Obecnie dworek wygląda imponująco dzięki troskliwej opiece właścicieli obiektu. Pieczołowicie odnowiony w latach 1997-2016, wygląda tak, jak 100 lat temu. Wpisany do rejestru zabytków. Firma IMMO-LUX sp. z.o.o. w 1998 r. otrzymała wyróżnienie w Ogólnopolskim Konkursie Modernizacja Roku w kategorii budynki hotelowo - turystyczne.

Swoją obecnością rajdowiczów zaszczycili zaproszeni goście: wójt gminy Lubasz Marcin Filoda, nadleśniczy Nadleśnictwa Wronki Grzegorza Kupka, Kinga Piochacz, Joanna Kupka i leśniczy Maciej Strawa z Nadleśnictwa Krucz, reprezentujący właściciela dworku Gniewomierz Witold Traczyk, Martyna Chwarścianek - Bednarek z Dory Metal, sołtys wsi Aleksy Bzdręga oraz Magdalena Waszak z Banku Spółdzielczego w Czarnkowie. Wsparcia udzielili: Gmina Lubasz, Dora Metal Czarnków, radny powiatowy Jan Pertek, leśniczy Leśnictwa Gniewomierz Maciej Strawa, Nadleśnictwo Wronki, Nadleśnictwo Krucz, R. Stolarski, BS Czarnków, Piekarnia - Cukiernia Sendal, Urząd Miejski w Wieleniu, KGW Sławno, Sołectwo Hamrzysko.

Informacje i zdjęcia pochodzą m.in. z: "Goraj. Gniewomierz. Dobra Hochbergów w Wielkopolsce" - P. Sułkowski, Sz. Maćkowiak, R. Wyrwas, zbiorów Zespołu Szkól Leśnych w Goraju, zbiorów WOUZ o/w Pile, zbiorów prywatnych M. Strawy, R. Bartkowiak, M. Chwarścianek - Bednarek, M. Pisula.
M. Kamińska-Sokół
Nordic Walking Lubasz




I rajd - relacja

Redakcja Czarnkow.INFO: 64-700 Czarnków, os. Parkowe 21/37, tel/fax 600 545 261, czarnkow.info@onet.pl
© Marcin Małecki Jacek Dutkiewicz 2004-2024. Wszelkie prawa zastrzeżone.