Czarnkow.INFO

(NIE)ZNANI SUKIENNICY Z CZARNKOWA

XVII wiek był okresem znacznego rozkwitu miasta Czarnkowa. Stało się to za sprawą produkcji i handlu suknem, którym zajmowali się wyspecjalizowani rzemieślnicy pochodzący głównie z Brandenburgii i Śląska. Nowym osadnikom sprzyjali ówcześni właściciele miasta, nadając im liczne przywileje i statuty cechowe. Wzmianki o warsztatach sukienniczych spotykamy już w najstarszych zachowanych księgach miejskich Czarnkowa.

Miejsca pracy sukienników z młynami foluszniczymi, postrzygalniami i farbiarniami znajdowały się głównie na przedmieściach miasta. Produkcja sukna była długim procesem, który rozpoczynał się w pierwszej kolejności od pozyskania podstawowego surowca, czyli wełny, jej obróbki, przędzenia, tkania aż do wykończenia gotowej tkaniny. Bezpośredniego surowca dostarczały stada owiec, które hodowano na łąkach wokół miasta, a także w okolicznych wsiach od wczesnej wiosny do później jesieni. Produkcji sprzyjała bliskość wody, która służyła zarówno do napędu urządzenia foluszniczego (napędem było koło wodne), jak i do zwilżania tkanin w procesie folowania (zmiękczanie materiału). Dla rozwoju przemysłu decydujący wpływ miały związki handlowe i gospodarcze Czarnkowa z ościennymi regionami. Handlowi suknem sprzyjały również targi i jarmarki, których liczba wzrastała z biegiem lat.

Pod koniec XVII wieku właścicielka miasta Katarzyna z Grzymułtowskich Naramowska, widząc wzrastającą liczbę sukienników w mieście, podjęła decyzję, żeby w pobliżu Noteci założyć farbiarnię sukna. Przywilej na jej założenie otrzymał niejaki Johann Wolf Kleindienst. Sukiennictwo i farbiarstwo stały się odtąd jednym z głównych źródeł utrzymania miejscowej społeczności. Znaczącą rolę w rozwoju tego rzemiosła z pewnością odegrała rodzina Körnerów, która oprócz handlu zajmowała się wyrobem sukna.

Historia rodu Körnerów sięga XVIII wieku. Przedstawiciele rodu byli rajcami, burmistrzami, urzędnikami miejskimi, notariuszami, kupcami oraz wybitnymi sukiennikami. Źródła historyczne podają, że Körnerowie przybyli do Czarnkowa w 1718 roku z Prus Zachodnich, z miasta królewskiego Jastrowia, w którym w 1724 roku burmistrzem miasta został Johann Körner. Był notariuszem, sekretarzem królewskim, masztalarzem, członkiem miejscowego cechu sukienników i administratorem celnym. Na kartach historii Czarnkowa zapisał się z kolei z tego rodu Johann Körner - znany kupiec, handlarz sukna, ale też wybitny mistrz sukienniczy. Miał dwóch synów Josepha i Andreasa, którzy posiadali rozległe dobra w Czarnkowie i w najbliższej okolicy. Joseph był kupcem i należał do bractwa strzeleckiego. W 1796 roku był dzierżawcą majątku w Brzeźnie oraz w Zdbowie (gm. Tuczno). Andreas zaś był farbiarzem. To właśnie on wybudował przy dawnej ulicy Kietzstrasse (obecnie ulica Rybaki) w drodze do przeprawy na rzece Noteć okazały murowany dom, który przetrwał do dziś¹. Wspominając o sukiennikach w Czarnkowie nie sposób nie wspomnieć o rodzinie Körnerów, która przyczyniła się do rozwoju gospodarczego miasta. Byli rzetelnymi, pracowitymi i dobrymi rzemieślnikami. W XIX wieku posiadali w Czarnkowie kilka domów i kamienic oraz 674 mórg nadnoteckich łąk (zwanych Körnerwiesen), z czego sporą część udało im się zachować jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym.

Sukiennictwo w Czarnkowie rozwijało się pomyślnie. W 1802 roku funkcjonowało aż 57 warsztatów, które zatrudniały 135 sukienników. Produkty czarnkowskich sukienników sprzedawane były na rynku lokalnym, ale również eksportowane poza granice miasta.

Na początku XIX wieku sukiennictwo w Czarnkowie przeżyło swój zmierzch. Udoskonalenia techniczne doprowadziły do upadku wielkopolskich warsztatów sukienniczych. Źródła podają, że w latach 1823-1840 wyjechało z miasta 61 sukienników.

Zachowany do dziś przy ulicy Rybaki dom mieszczański stanowi niewątpliwie pamiątkę po dawnej rodzinie Körnerów. Na uwagę zasługuje fakt, że do dziś zachował swoją autentyczną bryłę oraz detale architektoniczne. Przetrwały sztukatorskie girlandy i draperie² nad oknami, barokowe drzwi z ozdobnymi płycinami oraz wgłębny portyk wsparty na dwóch kolumnach po bokach ujęty pilastrami³ odwołujący się do stylistyki klasycystycznej nawiązującej do kultury starożytnej i antycznych wzorców. W okresie jego funkcjonowania dom ten znacznie wyróżniał się pośród drewnianej zabudowy. Tylko zamożną rodzinę mieszczańską było stać na wybudowanie murowanego budynku. Służył on Körnerom do 1842 roku⁴. Pomimo złego stanu zachowania stanowi materialne świadectwo minionej epoki i jest trwałym elementem tożsamości lokalnej. Na podstawie zachowanych źródeł historycznych i kartograficznych możemy poznać dzieje tego obiektu przez pryzmat już konkretnej rodziny, o której warto pamiętać chociażby w kwestii ratowania i zagospodarowania tego budynku w przyszłości. Nieznana do tej pory rodzina sukienników na trwałe wpisuje się już w historię Czarnkowa.
Romka Bartkowiak

Artykuł powstał na podstawie źródeł historycznych i kartograficznych zachowanych w archiwum: WUOZ w Poznaniu - Delegatura w Pile, Sąd Rejonowy w Trzciance - Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych, Starostwo Powiatowe w Czarnkowie - Wydział Geodezji, Kartografii i Katastru.

1. Jako pierwszy zauważył to w 2002 roku profesor historii sztuki Tomasz Wujewski.

2. Elementy dekoracyjne przedstawiające fragmenty tkanin, wieńców z kwiatów, roślin lub owoców podwieszone po bokach.

3. Element architektoniczny w formie płaskiego filara, nieznacznie występującego przed lico ściany.

4. Po 1842 roku właścicielami nieruchomości oraz obiektu byli: Emilian Swinarski, właściciel majątku ziemskiego w Dębe oraz jego córka Emilia Swinarska ( jeszcze do niedawna sądzono, że obiekt należał do Mikołaja Swinarskiego właściciela miasta Czarnkowa pochowanego w latach 70. XVIII wieku w podziemiach czarnkowskiego kościoła), następnie Rudolf Koeppe senior, a następnie jego syn Rudolf Koeppe junior- właściciel czarnkowskiego browaru. Po wojnie przeszedł na własność Skarbu Państwa.

Dom Andresa Körnera na zdjęciu z końca XIX wieku.

Joseph Körner - czarnkowski kupiec oraz gospodarz majątku ziemskiego w Brzeźnie.

Henriette Körner - żona Josepha Körnera.

Obecny widok na dawny dom mieszczański Andresa Körnera
z zachowanymi barokowymi drzwiami i detalami architektonicznymi (fot. R. Bartkowiak).

Dawny dom rodziny Körnerów przy ulicy Kościelnej - dawny Rynek 1 w XIX wieku (fot. M. Bartkowiak).


	O serwisie \| Dodaj do ulubionych \| Ustaw jako startową \| Miasto Czarnków \| Miejskie Centrum Kultury
	Redakcja Czarnkow.INFO: 64-700 Czarnków, os. Parkowe 21/37, tel/fax 600 545 261, czarnkow.info@onet.pl © Marcin Małecki Jacek Dutkiewicz 2004-2024. Wszelkie prawa zastrzeżone.